25 april 2021, oud-minister van Financiën en oud-voorzitter van de Eurogroep, Jeroen Dijsselbloem is te gast in Buitenhof en spreekt over de consequenties van het Europese coronaherstelfonds en de plannen van de VS om de economie weer vlot te trekken. Een totaal andere benadering die beter lijkt uit te pakken. Een maand later licht Jeroen dit nader toe tijdens een online bijeenkomst van toezichthouders*). Simone Brummelhuis, investeerder en meervoudig commissaris, reflecteert vanuit haar ervaring in het bedrijfsleven.

VERSCHIL IN AANPAK EUROPA EN VS

De oorzaak van het verschil in aanpak ligt in de fundamenteel andere inrichting van de economie in de VS. Waar in Europa het accent ligt op het overeind houden van ondernemingen en daarmee op baanbehoud, heeft de VS gekozen voor individuele inkomenssteun. De Europese aanpak heeft voor- en nadelen: goede bedrijven kunnen na de crisis snel verder en mensen die toch hun baan kwijtraken, krijgen geen afstand van de arbeidsmarkt. Het nadeel is dat ook bedrijven die er al slecht voor stonden, overeind worden gehouden mét hun schuldenlast aan banken en overheden (uitgestelde belastingen). In de aanpak van de VS mag vrije marktwerking onder ondernemingen plaatsvinden, maar omdat er vrijwel geen social security bestaat, wordt het covid steunpakket gebruikt om de arbeidsbevolking individueel te ondersteunen.

Een andere reden voor de Europese aanpak is het beschermen van banken. In de VS is maar 20% van de ondernemingen gefinancierd door banken; de rest door grootkapitaal. In Europa is dat net andersom. Dat maakt Europa kwetsbaar, want banken nemen niet graag hun verlies. In kapitaalmarkten wordt sneller de beslissing genomen om verlies te nemen om vervolgens door te kunnen. De VS is hierdoor beter in staat om verlies te nemen en een frisse start te maken.

Door deze combinatie van factoren lijkt het herstel in Europa moeizamer te gaan dan in de VS.

CAPITAL MARKETS

Europa heeft duidelijk behoefte aan kapitaalmarkten. Hier wordt al geruime tijd aan gewerkt, maar de ontwikkelingen op dit vlak gaan extreem langzaam. Zo wordt gewerkt aan één framework voor faillissementswetgeving in Europa en één toezichtsorgaan voor geïntegreerde kapitaalmarkten. Dit is een moeizaam proces. Er zijn wel steeds meer initiatieven en grote investeringsfondsen, maar echt doorslaggevend is dat nog niet. Banken zijn niet happig op sectoren die ze nog niet kennen, want ze willen geen risico nemen. Met deze conservatieve houding belemmeren zij ontwikkeling en innovatie.

Een positieve ontwikkeling is dat groene investeringen wél ruimschoots plaatsvinden buiten banken om. Hiervoor is een volledig geïntegreerde Europese toezichthouder ingesteld, waardoor het proces in deze sector aanmerkelijk wordt versneld. Er ontstaat een flexibelere en innovatievere economie als het lukt om kapitaalfinanciering de bovenhand te laten krijgen boven bankfinanciering.

CONSEQUENTIES VOOR ECONOMISCH HERSTEL

Als de Amerikaanse economie sneller herstelt dan die van Europa, worden Europese bedrijven kwetsbaarder. Zij zijn voor de VS relatief goedkoop. De VS hoeft zich geen zorgen te maken over de staatsschuld vanwege de sterke status van de dollar. De keuze van Europese landen om de staatsschuld op te laten lopen door investeringen ten behoeve van verbetering loopt tegen zijn grenzen aan. De Europese armslag is uiteindelijk beperkt. Hier ligt een duidelijk rol voor het bedrijfsleven zelf: hoe innoveren we ons uit de crisis? Hoe krijgen we projecten die zijn gestopt weer aan de gang? Duurzaamheid moet hoger op de agenda en hoe moet die agenda er in het licht van alle ontwikkelingen er nu eigenlijk uitzien? We moeten kritisch kijken naar wat nu het verschil kan maken en niet automatisch dezelfde strategie als voor Covid hanteren. Moeten we de supplychain diversificeren? Hebben we mogelijke innovaties op de plank? En hoe zit het met de solvabiliteit? Zijn er nieuwe risico’s ontstaan? Wat betekent dat voor het risicomanagement? Als commissaris moet je eigenlijk vooruit agenderen: terwijl de RvB nog midden in de Covidproblematiek zit, moet de RvC al verder kijken.

PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING

Een aanwezige toezichthouder suggereert dat er een rol is weggelegd voor de overheid om middels publiek-private samenwerking innovatie aan te jagen. Jeroen bevestigt dat de overheid het subsidie instrumentarium gaandeweg aan het vervangen is door vormen van participatie, maar geeft tevens aan dat de potentie van private kapitaalmarkten veel groter is. Bij pensioenfondsen zit bijvoorbeeld veel geld, dat een verschil kan maken. Om het gevoel van urgentie en perspectief helder te krijgen zou de overheid een tijdspad moeten delen. Duidelijk zijn over wat nodig is en de Green Deal omzetten in wetgeving.

TOT SLOT: FOCUS VAN TOEZICHTHOUDER

Simone sluit af met de vraag: hoe blijf je competitief tijdens de huidige ontwikkelingen? Je moet van buiten naar binnen blijven kijken en projecten starten die op lange termijn de transitie binnen je bedrijf kunnen verzorgen, ook leveren ze op korte termijn misschien niet onmiddellijk iets op. Ontwikkel een innovatiestrategie en bedenk hoe deze kan worden gefinancierd? Welke samenwerkingen kunnen daarbij een rol spelen? In de samenstelling van je RvC is het goed om rekening te houden met wat de ontwikkelingen van ons eisen. Het gaat niet alleen over de business van nu, maar nog veel meer over de business van morgen!

*) Sessie van Goedemorgen Commissaris, 26 mei 2021, georganiseerd door Hemingway Professional Governance.