Goedemorgen Commissaris met Roger Cox – Advocaat bij Paulussen Advocaten en Jacqueline Cramer – ex-Minister van Milieu en meervoudig commissaris.

Goedemorgen Commissaris behandelde deze sessie het zeer actuele thema over de rol van de rechter bij actuele milieuzaken, zoals de Shell-case. Deze case komt zelf inhoudelijk niet aan de orde, maar is het meest in het oog springende voorbeeld van rechterlijke inmenging in deze brede maatschappelijke discussie. In deze online bijeenkomst komen achtereenvolgens de urgentie, de uitstraling en de rol van de commissaris bij dit thema aan de orde.

Urgentie

Allereerst bespreekt Roger Cox, advocaat optredend voor Milieudefensie, de urgentie van dit thema. Deze is evident; het is moeilijk te overschatten hoe belangrijk het thema van klimaatverandering is. Het is een gebeurtenis die directe en enorme impact heeft op de dagelijkse leefomgeving van alle mensen wereldwijd, op de economie, op de rechten van de mens en de democratische rechtsstaat. Cox schetst inzicht in de CO2 emissie-situatie en de huidige gevolgen voor het klimaat, in het bijzonder de opwarming van de aarde. Wetenschappelijk is aangetoond dat er 20 tot 50 jaar vertraging zit in de CO2 uitstoot en het opwarmend effect daarvan voor de aarde. Dus de CO2 die in de jaren ’80 en ’90 is uitgestoten gaat zich nu nog materialiseren in schade en opwarmend effect. Dus, zo vervolgt hij, zelfs wanneer we vandaag het uitstoot-niveau op hetzelfde niveau zouden houden, hebben we over decennia nog het effect van de huidige uitstoot. Tussen nu en 2030 zal de uitstoot van CO2 met de helft gereduceerd moeten worden om het akkoord van Parijs te kunnen halen.

Perspectief

Hij zet voorts helder in perspectief waarom rechters, niet alleen in Nederland maar ook in andere (Europese) landen, ingrijpen. Of eigenlijk geforceerd worden in te grijpen. Rechters hebben namelijk de grondwettelijke taak om rechtsvragen, die hen worden voorgelegd, te beantwoorden. Hierbij is vanzelfsprekend dan nog twee keer beroep mogelijk, waarna wij, als maatschappij, moeten leven met het resultaat. Roger geeft aan dat, wanneer je alle feiten kent, er geen andere mogelijkheid is dan dat de internationale rechterlijke macht zich uitspreekt. Hij bepleit ook, dat juist rechters zich uitspreken en dat dit soort milieuzaken niet bij de politiek worden neergelegd. Grote politieke en economische machten, lees: het bedrijfsleven, houden de rem op dit soort grote transities waardoor uitsluitend een gang naar de rechter echt zaken in beweging kan zetten.

Generaties na ons hebben niet automatisch dezelfde rechten als wij; het recht op leven, het recht op een ongestoord gezinsleven, dus samengevat het recht op menselijk welzijn. Dat recht moet volgens Cox bevochten worden bij de rechter.

Reflectie ervaringspartner

Jacqueline Cramer geeft aan dat, ook tijdens haar ministeriële periode (2007-2010 check) wetenschappers al hebben gezegd dat je vóór 2030 de CO2 uitstoot moet halveren om bepaalde doelen te halen. Volgens haar zit de zorg hierin, dat er grote belangentegenstellingen zijn in de wereld. Wie gaat als eerste actie ondernemen, welk land, welk bedrijf? Daar komt nog bij, dat een deel van de wereld klimaat-scepticus is, waardoor het beleid wereldwijd, maar als gevolg daarvan ook in Nederland, zwabbert. “We kletsen te veel en doen te weinig’, aldus Cramer. Door de weerstand die er is tegen politieke keuzes, zal de politiek compromissen sluiten, met een vertragend effect met het oog op het gestelde doel. Volgens haar is er dan ook daadkrachtig politiek leiderschap nodig. De Covid-pandemie is volgens haar nog maar een voorproefje van wat er gaat gebeuren in de wereld als gevolg van desastreuze klimaatverandering, wanneer wij niet met zijn allen ingrijpen.

Volgens Cox ligt een deel van het probleem, of de oplossing, in de informatievoorziening. Er is eigenlijk op dit moment een tekort aan informatie in de samenleving, waardoor de burger de situatie niet goed kan inschatten en er dus geen draagvlak is voor krachtig politiek leiderschap en maatregelen. Dat leidt er nu toe dat rechters ervoor kiezen om door een tijdelijke disruptie grote spelers te laten veranderen in plaats van een totale destructie die anders de komende eeuw ontstaat.

De rol van de commissaris

Bestuurders en commissarissen van multinationals en grote institutionele beleggers, zoals de grote pensioenfondsen, hebben een grote verantwoordelijkheid. Zij zijn degenen die grote multinationals kunnen aanspreken op hun verantwoordelijkheid en koers. Het is ook daarom dat grote beleggers er toch voor kiezen om wél te blijven beleggen in bijvoorbeeld grote olieconcerns, om zo invloed te kunnen blijven uitoefenen, om aan tafel te blijven zitten.

Volgens Jacqueline Cramer, meervoudig commissaris, is een commissaris als persoon van buiten de organisatie in staat om deze buitenwereld juist naar binnen te halen. Een commissaris kan en moet de vraag stellen: wat kan onze onderneming doen om haar bijdrage te leveren aan de klimaatdoelstellingen en de reductie van CO2 uitstoot. Tevens moeten volgens haar de krachten van verschillende bedrijven worden gebundeld om doelstellingen te halen; als er steeds maar dempende argumenten op tafel komen, komen we nergens. Hier is een rol voor de commissaris weggelegd. In samenwerking met andere internationale ondernemingen, liefst wereldwijd, ontstaat dan een “coalition of the willing” , die samen de verantwoordelijkheid en het voortouw neemt.  Uiteindelijk, zo bepleit Cramer, ligt de grote verantwoordelijkheid bij de bedrijven en niet bij de politiek.

Deze sessie van Goedemorgen Commissaris wordt afgesloten met de conclusie dat we beter begrijpen waarom dit soort zaken nu via de rechterlijke macht loopt en wat de gevolgen kunnen zijn van deze uitspraken; niet alleen direct maar ook voor de algehele, wereldwijde consensus dat alleen gezamenlijk optreden het gewenste resultaat zal hebben.